Huyện Trìa xử án

(Trích Nghêu, Sò, Ốc, Hến – Khuyết danh)

HUYỆN TRÌA:

– Tri huyện Trìa là mỗNội hạt tiếng khen khen ta:Cầm đường ngày tháng vào ra,Hoa nguyệt hôm mai thong thả.Nhân rày nhàn hạ,Rảnh việc binh dân;Truyền chước bỉ chuỷ quăngNgã hứng tình ngọc trản.Ngẫm chuyện nhà quá ngán,Giận mụ huyện hay ghen.Hễ đi mô cả tiếng run en,Ngồi lại đó tấc lòng buồn bực.Cao tài tật túc,Tiên đắc hữu tiềnDân khen mỗ hữu nhânNgười đồn ta tri lí.Luật không hay (thời ta) xử theo trí,Thẳng tay một mực ăn tiền.Đơn từ già, trẻ, lạ quen,Nhắm mắt đánh đòn phát lạc.Chỗ nào nhắm tốt tiền tốt bạcLễ phù lưu" hết mấy cũng lo,Quan ở trên dù cú, hay còĐồ hành khiển nhiều mâm cũng đặng.

ĐỀ HẦU:

(-Dạ, thưa quan bọn này)Trộm của Trùm Sò đêm trướcVu cho Thị Hến hôm quaBắt tới chốn huyện nha,Xin ngài ra xử đoán.Vả chúng nó thiệt đoàn du đãngNhà Trùm Sò nên đấng phú gia:Tội vu tang luật nọ khó thaNghiệm tình trạng lẽ không nên thứ.

HUYỆN TRÌA:

- Đã biết mặt lão Đề hay nói bậyCòn gio hàm chủ Lại nói cò cưaLưng cù chầy hình khéo bơ sờ,Mồm xà cáng vinh râu ngoe ngoét.Thôi, đây đã biết,Lựa đó phải thưa.

Lại nói

- Nhìn đơn trương lẩn thẩnXem tình trạng lăng nhăngViệc lão Trùm khá nói, khá rằngNỗi Thị Hến bày ngay, bày thiệt, (nào!).

THỊ HẾN:

– Nỗi ức oan khôn xiết,Lòi ngay thẳng thưa qua,Việc làm ăn ngày tháng vào ra,Phận goá bụa hôm mai côi cút.Gẫm gia đình khó thốtNhờ quan lớn tỏ lòng.Mua của chiên việc ấy vốn khôngVì ai giận nên khai rằng có.

TRÙM SÒ:

(-Dạ dạ!)Mồng một mất đồ hôm nọ,Mồng hai nhìn thấy đặng đây.Đồ đạc nhìn đã không sai,Mua chác đó xin ngài tra hỏi.

HUYỆN TRÌA:

– Ngồi lâu thời mới,Nó nói kéo dài,Lão Đề lấy tờ khai,Đặng ta toan làm án.Cứ mực thẳng, cung cho ngay, bày cho thiệtKẻo hai đàng cua nói có, vọ nói không.Để Thị Hến khai trước mới xongRồi lão Trùm cung sau thì rõ.Này Thị Hến!Việc phải, không, vốn ta chưa tỏ,Thấy đơn cô chút chạnh lòng thương(Em) Phải năng lên hầu gần quan(Thời) Ai dám nói vu oan gieo hoạĐầu thời đương lạ,Lâu ắt phải quen.Hãy xuống lên hầu hạ cho liên,Phương lợi hại rồi ta sẽ tính.

THỊ HẾN:

 (-Dạ!)Trông ơn quan lớnĐoái xét phận hèn.Phụ mẫu dân quyền quý ấy bề trên,Ti tiện nữ đơn cô là phận dưới.Như việc ấy nhờ ơn trên phân giảiThời duyên kia đành phận thiếp vương mang.Xin ngài hãy thương,Vốn tôi ưng dạ.

HUYỆN TRÌA:

– Gẫm đó dây duyên nợThật trời đất đẩy đưa,Căn duyên khéo khéo tình cờ(Mà) Nhon ngãi khăng khăng vương vấn.Khuyên mụ đùng trách phận,Đây ta đã đành lòngCử đây mà khai báo cho xong,Rồi ta sẽ xử phân thuận lí.

ĐỀ HẦU:(riêng)

– Mụ đà nên tệÔng Huyện cũng xằngPhen này ông bày mặt thú langHuếch với mụ ắt râu trụi lủi.Lại nói – Đòi Thị Hến vào đây ta hỏiNào tờ khai đem nạp tại đây.Lão Trùm Sò ăn nói trầm trây,Thị Hến oan, tình hình tỏ rõ,Tờ khai đó, đây đành có đó,Lúc ra đây, rồi lại xử đây.(Hạ)

HUYỆN TRÌA:

— Thế lão Lại đã bày,Làm tờ khai cho nó,Nguyên tang không phải đó,Tình trạng nghiệm là phi.Ỷ phú gia hống hách,Hiếp quả phụ thân cô,Cứ lấy đúng pháp công,Tội cả vợ lẫn chồng,(Thôi) Ta thứ liền ông, liền mụ.

VỢ CHỒNG TRÙM SÒ:

– Trời cao kêu chẳng thấu,Quan lớn dạy phải vâng,Cúi đầu tạ dưới sân,Xin lui về bổn quán.(Hạ)

THỊ HẾN:

– Trông ơn quan lớnCúi xét phận hènƠn huyện đàng biết lấy chi đền?Hồi gia nội sẽ toan báo đáp.(Hạ)(Trích Nghêu, Sò, Ốc, Hến, in trong Tổng tập Văn học Việt Nam, tập 12, Trung tâm Khoa học Xã hội và Nhân văn Quốc gia, NXB Khoa học Xã hội, 2000, tr. 534 – 538)